het vuur is mijn televisie

Als we in Mhamid aankomen zijn op camping Hamada du Draa (nog) onze vrienden Baudoin en Janneke. In het dorp is nog alles hetzelfde en op de camping worden we direct herkend. Althans: ze herkennen Wim, ‘hallo Alibaba’  en daarna mij. Zo gaat dat in Marokko. En dan dragen we nog niet eens onze sjaals die we onderweg in Agzd hebben gekocht nadat we een gestrande Hassan een lift hebben gegeven. Hij is betrokken bij een coöperatie voor alleenstaande en gescheiden vrouwen en dus kwamen we voor een ‘berber thee’ in de ‘winkel’. Tsja, we dachten het al toen hij ons uitnodigde.

We stoppen in Mhamid voor wat groente en fruit. Mbarek, een goede vriend van Baudoin en Janneke, heeft ons al gezien. Hij zit, als hij geen gasten heeft, te netwerken bij café Azawad; waar alle berbers zitten te wachten op nieuwe toeristen. Zodra er een auto stopt: er op af. Op de camping besluiten we met z’n vieren een nacht naar het bivak van Mbarek te gaan. Hij had het ons al aangeboden.

De volgende middag zal hij ons om 3 uur ophalen bij café Azawad. Mbarek is duidelijk trots dat hij gasten in zijn Hilux heeft. We gaan eerst nog langs zijn zuster die in het dorp Mhamid woont en daarna naar zijn bivak. De rit over de piste is hobbelig en over zandduinen, al met al een rit van een half uur. Een gratis  ‘massage berber 4x4”. Zijn bivak ligt ver van de bewoonde wereld. Dat is een voordeel ten opzichte van een aantal andere, waar je nog het geluid en ’s nachts het strooilicht van het dorp hebt.

Het bivak bestaat uit een aantal lemen hutten, een grote eetruimte, een keuken en een overdekte veranda. Plus een WC en douche, waar elektriciteit en water is. Dat is een hele prestatie want op deze plek is geen water in de grond te vinden. Het ziet er allemaal heel verzorgd uit en voor Marokkaanse begrippen  erg goed. We zitten aan de rand van zandduinen, waarop we een prachtig uitzicht hebben.

Wim gaat als eerste naar een zandduin, Baudoin volgt. Onze voetsporen tekenen zich in het warme zand. De mannen besluiten naar een hogere top te gaan. Janneke en Liesbeth keuvelen en giechelen in de schommel op het bivak, maar besluiten ook naar ons toe te komen.

Wat een prestatie, want het is lastig lopen in het mulle zand, dat wervelend over de toppen gaat. De beloning is een uitzicht over de woestijn. Voor we gaan ‘dineren’ maken we foto’s van de ondergaande zon. Zodra de zon onder is, koelt het zand snel af.

Mbarek bereidt   een lekkere soep, een vegetarische tajine voor Wim en voor de anderen een tajine met kip. Het is een heerlijke maaltijd. Mbarek is een uitstekende kok en gastheer.  We praten bij over onze reizen, onze ervaringen en belevenissen. Het voelt als ‘bff’s, maar wat dat betekent moeten we Baudoin (met zijn meer Franse achtergrond)  nog wel even uitleggen.

Die middag is hout verzameld om ’s avonds een vuurtje maken. Met warmere kleding zitten we rond het vuur. Mbarek heeft zijn djembé. Hij zingt berber en speelt nomadenritmes bij het vuur. We genieten. We hebben van tevoren overlegd of we eigen alcohol mee mogen nemen. Dat is geen probleem. ’s Middags wilden we het koelen, maar er is alleen een mini koelkast. De berber koelkast biedt uitkomst: we leggen onze blikjes en wijnfles in een doek. De doek omwikkelt alles; dan  moeten we met gewoon water de doek drijfnat maken. Het pakket wordt in de zon gelegd, waar de verdamping van het water warmte onttrekt en dus werkt als koelmiddel.

Ook Mbarek slaat bij het vuur een drankje niet af. Hij vertelt vol overgave over het leven in de woestijn. Voor hem is er niets beters dan dat. Ook al is het armoedig en soms een moeilijke tijd, toch wil hij deze manier van leven doorgeven aan de mensen die zijn bivak bezoeken. Een hele zware periode was de covidtijd. Alles was op last van de koning afgesloten. Zijn moeder, zuster en haar kinderen heeft hij ter bescherming van contact met het virus naar zijn bivak gehaald. Af en toe ging Mbarek naar een afgesproken plek om voorraden op te kunnen halen.

Zittend bij het vuur praten we ook over de veranderingen in het klimaat. Mbarek vertrouwt erop dat na deze droge periode de woestijn weer groen en waterrijk zal worden. Hij wil er ook niet aan denken dat het niet zo zou zijn, want dan heeft hij geen leven meer.  Invloeden van buitenaf laat hij zo min mogelijk toe. Televisie, radio, nieuws verstoort de manier van leven in de woestijn teveel. Zitten bij een vuurtje, maken van muziek, praten als vrienden, dat is Mbareks droom, ook voor de toekomst. Daar leeft hij voor. De vele kleuren van de televisie zijn slecht voor de ogen. Voor Mbarek is het licht van het kampvuur zijn televisie. Het streelt de ogen.

Een tweede en derde drankje maakt de tongen losser. We horen dat er plannen zijn om in de woestijn struisvogels te ‘importeren’. Een rijke dermich uit Qatar heeft het plan ruim 200 struisvogels ‘uit te zetten’. Wij vragen of dit wel zo’n goed idee is. Struisvogels horen toch niet in  de Sahara. Maar dat is te Europees gedacht. Morgen zullen we struisvogels zien.

We snijden een ander discussiepunt aan:  de invloed van een rijke Qatari. Het antwoord is dat er geen sprake van is, maar de lichaamstaal verraadt een duidelijke aarzeling. ‘De Qatari is vriendelijk, helpt de mensen, geeft geld aan de berbers die hier in de woestijn leven. Hij verwacht geen tegenprestatie’, zo verzekert Mbarek ons. ‘Het is geen Saoedi, want die pikt alles in.’ Wij wisselen onder elkaar in het Nederlands de ervaringen rond het Qataraans WK voetbalstadion en de vele doden uit, maar laten het daar bij. We zijn per slot van rekening te gast.

Bij het vuur moedigt Wim Mbarek aan ons een refrein van een berberlied te leren. Hij doet het met verve. Wij kennen niet de vele tussentonen die de muziek zo karakteristiek maken. Het is voor ons moeilijk de specifieke Arabische en Oriëntaalse tonen te maken.  Mbarek wil daar niets van weten. Hij vertelt dat als je je ‘mind’ open stelt je de berbermuziek snel kunt leren. ‘Wim, blijf 10 dagen en je zingt als een berber”. Wim gaat de challenge niet aan.

We vragen of Mbarek mensen kent die problemen hebben met hun ogen: slecht kunnen lezen, veraf niet goed meer kunnen zien. Ja, die kent hij. We vertellen dat we nog 15 brillen over hebben, die hij misschien kan geven aan mensen in de woestijn. Dat is geen probleem. Maar Mbarek stelt voor dat alleen te doen als ze een ‘doktersrecept’ hebben. We leggen uit dat een recept niet nodig is. We doen voor hoe mensen brillen uitproberen. En  zeggen dat hij dat ook zo kan doen. (De volgende morgen blijkt die uitleg al te werken. Als we hem de tas met brillen hebben gegeven heeft  na 5 minuten een bekende aan zijn tafeltje één van de brillen ‘gepast’. Niks doktersrecept.)

Boven ons is een prachtige sterrenhemel. We zien Orion en het herinnert ons aan Sahara Sky waar we vorig jaar uitleg kregen van een praatgrage Belgische sterrenkijker. Wim wijst de nevel aan waarin we met de grote telescoop de geboorte van sterren konden zien. En vertelt over de langzaam uitdovende ster Sirius. We vinden Grote Beer, die hier al bijna over de rand van de horizon duikelt; Cassiopeia; Kleine Beer en Tweelingen. Hoog boven ons staat Jupiter.

Als we rond half 11 naar onze lemen hut gaan, valt het op dat de zwarte buitenkant een uitstekende isolator en tevens warmteopslag is. Buiten is het ronduit fris, het zal vannacht rond het vriespunt zijn. Binnen is het nog behaaglijk warm en dat zal ook ’s nachts zo blijven.

Na een stevig ontbijt gaan we op pad naar de struisvogels. Hoe goed Mbarek ook zoekt: ze lijken onvindbaar. Tot we uiteindelijk een koppeltje ontdekken. We rijden iets door, maar de vogels hebben ons gezien en komen op ons af. Ze hebben al geleerd dat ‘gasten’ voedsel hebben. Ze zijn brutaal en vooral het mannetje met de rode hals komt dichtbij. Janneke en Liesbeth duiken de Hilux in. ‘Man Struis’ ziet de ring van Baudoin aan voor voedsel en pikt er tegen met zijn grote snavel. Oei, oppassen. Mbarek strooit brood om ze af te leiden.

We rijden verder. Een picknickplaats wordt ingericht. Een klein vuurtje is voldoende. Op het opgewarmde zand komt, zonder verder vuur, een theepotje aan de kook. En op vier stenen roosteren vleesspiesjes. 

Een ‘salade berber’ maakt de lunch compleet. Mbarek laat zien hoe je een ‘sandwich berber’ met een ‘berber vork’ maakt.

Het is duidelijk dat de weinige struisvogels een tegenvaller zijn voor onze gids. Hij stelt voor gazellen te zoeken, die verderop in de groene gebieden lopen. Een berber wijst kennelijk de weg naar een afgesloten terrein waar een twintigtal struisvogels lopen. Maar dat vinden we geen foto waard. Ineens is één jonge gazelle in beeld. Baudoin kan nog net op tijd een glimp daarvan vastleggen. Het zal bij  die ene gazelle blijven.

We gaan terug, grotendeels over dezelfde piste als we gekomen zijn. We nemen afscheid van Mbarek. Het was een prachtige ervaring in de woestijn. Wij blijven nog een aantal dagen in Mhamid. Het is er heerlijk warm.