kiwi wili in kauri

Vandaag zal in het teken staan van kauri, de grote bomen die o.a. op Nieuw Zeeland staan. De geschiedenis van de kauri op NZ gaat terug tot de Juraperiode, ca 150 miljoen jaar geleden. Er zijn zogenaamde swampkauri restanten gevonden, die in een moeras of onder water zijn gekomen en   die met behulp van de koolstofmethode hun leeftijd prijs gaven. De nu oudst gevonden swampkauri is 50.000 jaar. Swampkauri is kleurrijker door de inwerking van water, zouten en zuren.

Het noordelijk deel van het Noordereiland was in vroeger tijd grotendeels bedekt met kauri forests.  Door de vulkaanuitbarstingen en natuurrampen zijn grote delen verwoest.

Maar vanaf ongeveer 1800 heeft de mens, zowel de Maori als de overzeese handelaren hard meegewerkt aan een verdere teruggang van de kauribomen.

In het Waipoua Forest staat de nu nog grootste en oudste kauri van Nieuw Zeeland: de Giant Kauri. Iets verderop in het forest staan nog 4 andere grote beroemde kauri’s: de Four Sisters. Er staan nog veel meer jongere kauri’s in het forest en op andere plaatsen. Wij gaan in ieder geval de grootste en oudste kauri vandaag bezoeken. Een afslag naar de Four Sisters kunnen we niet ontdekken.

Als je aankomt bij de ingang van het parkgedeelte moet je eerst een reinigingsritueel ondergaan. Je moet de schoenen ontdoen van alle restanten van grond en mogelijke zaden door ze te schrobben over een harde bezem. Daarna moet je ze afspoelen met water dat uit het riviertje komt waar ook de kauri het water uit op zuigt. En tot slot loop je over een desinfectiemat met hetzelfde water erin. ‘Zorg dat kauri’s optimale groei niet wordt verstoord’.

Je loopt over een plankier dat speciaal is aangelegd voor de toeristen om zo weinig mogelijk schade toe te brengen aan bos en omgeving. Het forest lijkt op een regenwoud. Er is mosgroei op de stammen van de bomen, varens, lianen, in een vochtige atmosfeer met een weelderige plantengroei. Kenmerkend zijn ook de planten die leven op de stammen van de bomen, de zogenaamde epifyten. “Die worden bij ons als kamerplanten verkocht”, zeggen we tegen elkaar.

Ineens sta je voor de kauri.  

De boom is immens. Heeft een opgaande kale stam van bijna 18 meter, is in omvang 14 meter en heeft een diameter van ruim 4,4 meter. Aan de top van de kale stam vormt zich een dikke takkenkroon van 17 meter. De Giant Kauri is ongeveer 2000 jaar oud.

Vlakbij de kauri zit een Maori gids op een bankje. Zij heeft een boek in de hand: the story of the kauri. Wij vragen haar naar de betekenis van de kauri die blijkens een toelichtend bordje in het Maori de naam Tane Mahuta heeft gekregen. In rap en niet altijd goed te verstane Maoribegrippen kregen we uitleg.  Tane Mahuta betekent god van het forest. Kauri is de god van de bomen. Aan de kauriboom worden door de Maori goddelijke krachten toegekend. Toen Kupe (de oermaori) op Nieuw Zeeland landde was één van zijn eerste daden het zaaien en planten van de kauri. De boom is zowel man als vrouw en door de boom kon er leven komen. Zonder boom geen leven.

De naam Tane Mahuta wordt wel ongeveer 10 keer uitgesproken. Als Liesbeth zegt dat het een mooie naam is die bijna klinkt als een lied kijkt de gids ons even aan. Legt het boek opzij, gaat iets opzij staan half met de rug naar de kauri en zingt voor ons in prachtig Maori een lied over de kauri. Het refrein eindigt met Tane Mahuta, wat we bij de derde keer  bijna eerbiedig mee neuriën. De gids en wij zijn duidelijk getroffen door deze spontane en melodieuze hulde aan de god van het forest. Een onvergetelijk en mooi moment. We bedanken de gids met een warme high five. Later zien we man en  vrouw zaden van de kauriboom. 

Na de Tane Mahuta rijden we naar Matakohe waar het Kauri Museum staat. Dat is tevens op weg naar Auckland en de Coromandel waar we vandaag naar toe willen. We zijn na binnenkomst in het museum, direct helemaal ‘in kauri’. Het is een prachtig en educatief museum waar alle facetten van de kauri in beeld worden gebracht. Ook hoe groot ze kunnen worden.

We lopen langs vitrines met verzamelingen van kaurigom, langs ingelegde meubels van kaurihout, meterslange tafels van prachtig kaurihout. En tot slot komen we in een grote hal waar een 20 meter lange kauri-plak is opgehangen. 

Overal wordt met foto’s en machines uitgebeeld hoe de winning van de kauri en de gom in zijn werk ging. Het was aanvankelijk pionierswerk van de Maori, maar door de handelswaarde van de gom en het hout werd het al snel ontdekt door ontdekkingsreizigers en overzeese handelaren. Immense bomen werden met pure handkracht geveld en met ossen versleept in blokken (logs) van ongeveer 5 meter. Vijf span ossen waren minimaal nodig om het immense gevaarte te verslepen. Later werden houten stuwdammen in de rivieren gemaakt om het stammentransport te vergemakkelijken via het water. De foto’s deden ons denken aan de barre omstandigheden van goudwinning.

Kaurihout is één van de beste houtsoorten. Het hout is door de eeuwenlange groei bijna rechtlijnig generfd en het laat zich gemakkelijk verwerken. Hout uit de kruin en de stronk heeft een grilliger nerf, waardoor het in trek was voor lambriseringen, ornamenten en meubels

.

We zagen verschillen in donkerte tussen de kauri uit NZ en b.v. van de Filippijnen en Nieuw Guinea. In het museum stond een kauri boterkarnton uit een melkfabriek met een doorsnee van 3 meter.

Kaurigom is een hars dat van nature uit de boom sijpelt. Kaurigom is de Nieuw Zeelandse amber. De hars vormt klonten op de stam die er uiteindelijk afvallen, doordat de schors van een kauri afschilfert. Dit proces heeft zich miljoenen jaren voltrokken zonder dat de mens er enige invloed op heeft gehad. Toen de harswinning van de bomen uitgeput raakte kwamen kauri-diggers in beeld. Eerst met de hand en later met machines. Aardbrokken met gom werden uiteindelijk in een grote machine gestopt om gewassen te worden.

De Maori gebruikten de kaurigom voor verlichting en om erop te koken. Toortsen met kaurigom werden gebruikt voor de nachtelijke visvangst. En het is een pigment voor de tatoeages. En zachter gom was kauwgum bij de Maori. Kaurigom werd spaarzaam gebruikt en alleen voor nuttige doeleinden. Helemaal passend in de Maoricultuur en tradities.  Europeanen gingen kaurigom exploiteren, als onderdeel van verf, vernis, linoleum, tandprotheses, kaarsen, bootlijm en als vuurmakers. Vanaf dat moment zijn stoommachines en –zagerijen van overzee aangevoerd. Menig boot strandde op de zandbanken van de Tasmanzee. En dus werden scheepspompen van vergane boten omgebouwd tot werkbare machines.

Kaurigom werd ook verzamelobject en luxe artikel. Geslepen en gepolijste kaurigom kwam meer en meer in trek. We zagen in het museum privécollecties van meer dan 350 exemplaren.

De oudste in het museum aanwezig kaurigom is 43 miljoen jaar.