weg van de kust

Onze vaste volgers hebben het al gemerkt: we zijn weg van de kust. Niet in de betekenis, we zijn er dol op, maar we zijn sinds zaterdag 27 juli uit het directe kustgebied. De belangrijkste reden is het effect op de gezondheid van mij (Wim). Er is sprake van een hoge(re) luchtvochtigheid en die pakt -zoals bekend-  slecht uit voor mijn astmatische klachten. Het hele noordelijk gebied van onze reis (vanaf Moermansk) was het nog redelijk te doen, met wel steeds waren er in meer en mindere mate  vermoeidheids- en luchtwegklachten.  Op zaterdagmorgen staan we in een dikke grondmist. Het zicht is slecht en de vooruitzichten zijn dat er over het noordelijk deel van Noorwegen laaghangende bewolking zal zijn de komende 2-3 dagen.   We gaan dus de Lofoten niet doen. En we blijven uit de directe kustsfeer.

We hebben de prachtig  gelegen camping Tsjeldsunbrua In Evenskjer verlaten en vinden in Morsvikbotn een (nog) mooi(er) plekje. Een tekening van het uitzicht hebben we al gepubliceerd.  Op maandagmorgen half 10 meldt zich een nieuwe buurman: hij is vannacht om half 5 ‘gevlucht’ van Vesteralen vanwege windkracht 8.  Met waarschuwingn voor windkracht 10.  Bomen zwiepten op de camping en dreigen af te breken. Veel kampeerders vertrokken hals over kop.  Het weer kan in Noorwegen in korte tijd snel veranderen, zeker langs de kust.  

We trekken nu door een smalle strook van Noorwegen. Het is prachtig om door te rijden, maar het is ook dunbevolkt. Dat heeft effecten op de voorzieningen. Feitelijk kunnen we alleen in de grotere plaatsen boodschappen doen. We hebben voor maximaal drie dagen houdbare voorraden. Even boodschappen doen en weer terug met  45km enkele reis vinden we geen optie.   Dat betekent dat we maandag op pad moeten. We rijden richting Fauske, waar we boodschappen doen en LPG tanken. Aan het fjord bij Fauske is een camping aan het water. We stoppen er en vragen naar de plaatsen en prijzen. Voor 15 kleine plaatsen wordt de -voor ons tot nu toe- hoogste prijs  gevraagd: staangeld + douches + elektra.  Als Wim zegt dat de prijzen hoog zijn, wordt het lachend ontkend. ‘Gelijk heeft ie’ zeggen we tegen elkaar. Hij krijgt zijn plekken wel vol. Omgerekend 38 euri. Dat wordt hem niet.

We rijden door een prachtig dal (Saltdalen) langs de rivier Saltelva. Bergtoppen met sneeuw links en rechts. We zien  een camping bij een hotel waar je op een asfalt parkeerplaats staat, maar dat willen we niet. Dat hebben we in Rusland gedaan bij gebrek aan andere voorzieningen. Er zijn bij Stofjord, bij een splitsing van wegen naar Zweden, twee prachtig gelegen  campings: op de kaart en in de apps. De eerste heeft geen campingplaatsen meer. Een tweede blijkt een massale camperplek te zijn, met ongeveer 100 plaatsen. Die staat niet op de kaart, wij zoeken er één in het Junkerdal. Er is een informatiecentrum voor het Junkerdal nationaal park. Daar horen we dat de eigenaren van de beide door ons aangeduide campings vanwege ouderdom gestopt zijn.  Aangeraden wordt vanwege het uitzicht in ieder geval het Junkerdal in te rijden. Na ongeveer 20 km ben je in Zweden.

Wij rijden het dal in en het is inderdaad prachtig. Steile rotswanden, een weg met haarspeldbochten en sneeuw op de toppen van de 1500-ers. We verbazen ons er iedere keer weer over dat de boomgrens in het noorden zoveel lager ligt en dat je hier als het ware Alpenformaties aantreft. We naderen de grens met Zweden tot op 3 km en keren dan om. De parkeerplaatsen langs de E-6 lokken ons niet. De weg  loopt bijna parallel aan de Zweedse grens door ‘Langsdalen’. Het is een 30 kilometer lange vrij eentonige route, die onderbroken wordt doordat we de poolcirkel oversteken. Op die plaats is een informatiecentrum en souvenirshop. Het is veel souvenir en weinig info. We lopen er in en er uit.

Vòòr Mo I Rana wordt over 35 km de weg vernieuwd en verbreed. Dat betekent dat alle afslagen en voorzieningen tijdelijk zijn afgesloten of moeilijk bereikbaar. Een camping die ruim voor die plaats ligt, heeft de campingvoorziening (tijdelijk?) doorgekruist. Het wordt dus Mo I Rana.

In Mo I Rana ligt de camping op gehoorafstand van een groot bedrijf dat 24/7 flink lawaai produceert. ‘Hier staan we voor 1 nacht’, dat is duidelijk. Als we maandagmorgen verder rijden worden we ‘beloond’ met een prachtig plekje bij Luktvatnet. We hebben weer tijd voor tekenen, uitrusten, zitten bij een vuurtje en genieten. Bij mooi weer blijven we hier staan tot ‘het brood op is’.

We zijn door een gebied getrokken waar we langs de weg veel sporen van de Tweede Wereldoorlog zien. In Narvik waar het verzet in 1940 tegen de invasie van de Duitsers het meest wordt benadrukt. Op de weg van Narvik naar Fauske zien we regelmatig aanduidingen en monumenten voor Russen. Dat verbaast ons.  Het blijkt dat de Duitse bezetter van Fauske naar Narvik  het spoorlijnnet wilde uitbreiden met een Arctische spoorlijn (Polarbanen in het Noors). De lijn zou uiteindelijk naar Kirkenes, als onderdeel van de ‘Festung Noorwegen’, moeten worden doorgetrokken. Het plan was al eerder deels ontwikkeld en voorgesteld door de Noorse spoorwegen, maar werd door de Duitse Wehrmacht nieuw leven in geblazen. Er is een compleet sporen-, tunnel-, bruggen- en veerpontenplan voor de Polarbanen. Er zou een Ferry-line, een Fjord-line en een Mountain-line worden doorgetrokken vanaf Narvik. Om dat plan te kunnen realiseren waren krijgsgevangenen ‘nodig’. De geplande lijn van Fauske tot Narvik is er nooit gekomen.

Voor de Duitse bezetter is Fauske belangrijk vanwege de ijzerertsindustrie en is Narvik als havenplaats van strategisch belang. In verschillende krijgsgevangenkampen werden voornamelijk Russische gevangen gedwongen te werken aan de tunnels, de rails en het spoorwegnet. In totaal zijn er ca 93.000 Russische krijgsgevangenen in dit gebied geweest, waarvan tenminste 30.000 werkzaam aan de Polarbanen. Maar ook Roemenen, Polen  werden gevangen gehouden en te werk gesteld. Het blijkt de ‘tegenhanger’ van de Gulagkampen in Rusland, met mensonterende behandelingen van Duitse zijde. Ook in Morsvikbotn was een kamp, waar -volgens de bevolking- een humaan regime heerste. Er waren over de hele periode van 1942-1945 ‘slechts’ 3 pogingen tot ontsnapping in de wintertijd, waarvan er 1 succes had. Ook zijn er volgens plaatselijke bron weinig mensen geëxecuteerd. (In Morsvikbotn is nog een deel van het railbed en een tunnelingang te zien.)

Heel anders was het in Mo I Rana, waar veel Russen omkwamen en begraven waren.  De Noorse regering besloot in 1951 alle omgekomen Russen te laten verwijderen van de plaatselijke begraafplaatsen en in een massaal oorlogsgravenkerkhof te herbegraven in Tjotta.  De Noorse minister van Defensie had opdracht gegeven. In Mo I Rana waren ook omgekomen Russen begraven. De plaatselijke bevolking van Mo I Rana (700-800 protesterenden) kwam in opstand tegen het openen van de graven.  De slachtoffers verdienden eeuwige rust. In de nacht voordat de stoffelijke resten zouden worden opgegraven verzamelde zich een groot deel van de bevolking op de begraafplaats(en). De minister zag zich genoodzaakt af te zien van het voornemen de omgekomen Russen in Mo I Rana op te graven.  Het wordt de stille ‘Begraafplaats Oorlog’ genoemd. Dit heeft zich afgespeeld in de zogenaamde Koude Oorlog tijd. Berichten mochten niet landelijk worden gepubliceerd vanwege het feit dat Rusland de ruiming van  graven als provocatief zou bestempelen. Om dezelfde reden werd het besluit  tot ruiming Operatie Asphalt genoemd.