vergane glorie

Moermansk ligt middenin een groot toendragebied. We willen een tocht maken naar een plaats die grenst aan de Barentszee. Het wordt Teriberka: een havenstad die al in de 15e eeuw bewoond wordt door Russische avonturiers, zeevaarders, pelsrobbenjagers en vissers. Het is de eerste haven aan de Barentszee geweest  met een vuurtoren, een kerk en een weerstation. Op de z.gn  ‘Willem Barentsz Map’ krijgen  een aantal inhammen en havens een naam. Het zou maar zo kunnen dat Willem Barentsz bij één van zijn poolreizen er is geweest, mijmert Wim. Daarvoor blijkt geen bewijs.

Tussen 1940 en 1960 waren er viskwekerijen, veehouderijen, een kippenboerderij, een kudde van 2000 rendieren, een nertsfarm en twee visverwerkende bedrijven. Daarnaast een goed draaiende scheepswerf, winkels, twee scholen en een eigen ambulance post. Teriberka  is na 1960 door een beslissing van het overheidssysteem, dat andere steden de eer gunt, niet meer het administratief en handelscentrum. In snel tempo verdwijnen de belangrijkste bedrijven en neemt de kustvisserij af. In de Russische dramafilm Leviathan (2014) staat Teriberka symbool voor het verval. Leviathan is -in de Hebreeuwse bijbel- een kronkelend zeemonster, in dit geval symbool voor het overheidssysteem dat met verdeel en heers een goed draaiende gemeenschap ruïneert. (Uiteraard zijn ook economische factoren van invloed geweest, maar van hogerhand moest Teriberka ‘een toontje lager’ ten faveure van Moermansk en  Severomorsk waar een legerbasis is).    We zijn benieuwd naar de situatie nu, want na de filmopnamen probeert de stad sinds 2017 toeristisch aantrekkelijk te worden. De weg ernaartoe is  over ruim 40 kilometer een in Rusland overbekende onverharde ‘hobbelweg’. Er wordt gewerkt aan asfaltering. Dat belooft in ieder geval een positieve verandering.

Naarmate we dieper het toendragebied in gaan, verandert het landschap. Eerst nog afwisseling van  meren en bos. Halverwege gaan we door een heuvelgebied waar  restanten van  sneeuw aan de noordzijde liggen. Daarna verandert het landschap snel. Bomen verdwijnen en maken plaats voor met mos en lage struiken begroeid terrein. Prachtig om door te rijden, met wijde vergezichten.

Teriberka heeft volgens de beschrijving een aantal winkels, een hotel/restaurant. We hebben na het zand en stof wel trek in een cappuccino. Google maps geeft de locatie weer. Daar is helemaal niets. We zien een ‘reclame’bord en rijden naar een goed onderhouden huis met een groot ijzeren hek er omheen. Niet geopend, alles op slot. Een militair gaat er na aanbellen naar binnen.  De oude haven heeft alleen maar vervallen steigers en boten. We kunnen ons voorstellen dat Leviathan hier is opgenomen.

Teriberka heeft militaire en marine status. Dat betekent dat een aantal gebieden op de kaart en google maps zijn afgeschermd. Een aantal keren krijgen we de melding dat om onverwachte redenen de locatie niet kan worden weergegeven op ons scherm. We gaan naar een tweede deel van het dorp, dat eigenlijk Lodeynoye heet, maar door de meesten ook Teriberka wordt genoemd. Een botenhuis is volledig in elkaar gezakt, half in het water liggen compleet vergane wrakken van vissersschepen. Loodsen waar gewerkt werd zijn verroest, afgesloten.

De op google maps genoemde winkels zijn er niet. Er is alleen achter een met een bewaker afgeschermde slagboom een zwaar verwaarloosde school. Nog wel in gebruik zo te zien. En er staan een paar zwaar vervallen woonblokken, deels bewoond door militairen. Teriberka heeft op zijn hoogst nog 1000 inwoners, inclusief het omliggend gebied. De vergane glorie zie je overal om je heen. Mooi en ontluisterend tegelijk als je beseft dat het mede een gevolg is van een pennenstreek van bovenaf. We zijn in Russia, beseffen we ons eens te meer. Of zoals een vertrokken gedesillusioneerde bewoner op zijn vervallen woning schrijft:  alles wat ik had gaf ik.