Bevrijdingsdag

We zijn nog maar goed en wel wakker of we horen militairen: een parade, een muziekkapel. Ongeveer 20 minuten daarna ‘bulderende’ helikopters, gevolgd door straaljagers die twee keer laag overvliegen. We weten dat het vandaag een feestdag is. Maar dit is wel bijzonder.

We gaan het oude centrum en musea bezoeken, althans dat is ons plan. Zodra we naar de Boulevard lopen is er strenge controle. De rugzak moet open. Agenten en politie zijn duidelijk aanwezig. We zien grote groepen mensen naar de Boulevard komen. Er is voor de kinderen een grote kermis, inclusief een  alternatieve ‘blikkengooi’ stand en een grabbelton met ballonnen. We grappen nog dat het dit weekend ook kermis in Vragender is.

We komen bij een groot grasveld, waar mensen zich verzamelen. We zijn benieuwd wat er gaat gebeuren. Niemand mag het grasveld op. Er loopt een meneer rond in de uitrusting van destijds tsaar Peter de Grote. Een paar vriendelijke Russen wijzen ons er op. We vertellen ze dat we uit Holland komen.  In gebrekkig Duits en Engels vertellen ze dat ‘Pjotr’  ook in Amsterdam is geweest. ‘Toelpen toelpen’ en ze wijst naar de grond. Het duurt even voor het kwartje valt. Mevrouw houdt van tulpen. Zou ze het lied kennen? We proberen het maar niet te vragen.

Wim vraagt wat er vandaag gebeurt? ‘Reconstructie’ is het antwoord. We zien aan beide zijden van het grasveld militairen in de bosjes. Door de luidspreker wordt een heel verhaal afgestoken. Wim pakt zijn ‘translator’ van Google erbij en vraagt  daarmee in het Russisch wanneer het begint. Meneer wordt bij zijn schouder gepakt en moet zijn horloge laten zien. Het is 10 over half elf. Ze laten zien dat het om half elf zou beginnen.

Nog geen minuut later klinkt van de rechterkant uit de bosjes een geweersalvo. Het ‘Belegh van Grolle’ wordt nagespeeld zeggen we tegen elkaar.  En jawel, het publiek wordt enthousiast. Wim denkt aan het spel Stratego als mineurs met een stok het terrein afzoeken naar mijnen. Tijgerend gaan ze vooruit. Tot van links een mitrailleursalvo klinkt. Bijna rollebollend gaat de rechterpartij de bosjes weer in. Maar ze komen terug met meer manschappen. Kinderen voor ons klappen in de handen.

Wim vraagt of de rechterkant Russia is. ‘Da’ is het antwoord. Maar wie is dan aan de linkerkant? Men weifelt om het ons te zeggen. ‘Germania’. Ok. Duitsland. En dan: ‘Finland’.  Finland, vraagt Liesbeth verbaasd. Ja, weet Wim,  Finland heeft de kant van Duitsland gekozen in 1941.  Er is van 1941 tot 1944 een Fins-Russische oorlog (de zogenaamde Vervolgoorlog nadat Finland de Winteroorlog van 1939 van Rusland had verloren) geweest. We zitten midden in het strijdtoneel. Links de Duitsers/Finnen en rechts de Russen, volgens onze Russische hulpen. Het zal nog anders uitpakken, als ze ontdekken dat we niet pro-Fins zijn.

De troepen hergroeperen zich. De ‘Russen’ komen met meer manschappen. Af en toe wordt er iemand geraakt. De ‘EHBO’-hospik komt en verbindt de gewonde Rus met een grote windsel om zijn been. Er wordt driftig geschoten. Een soldaat aan de linkerkant sneuvelt. Een rijtje kinderen voor ons op de voorste rij applaudisseert. Bij iedere actie van rechts gebeurt dat opnieuw. Voor links is  -begrijpelijk-  geen sympathie.  De Russen rukken op. Er wordt een krijgsgevangene gemaakt. Applaus van de jeugd. De soldaten van links hebben grijze uniformen. Een krijgsgevangene stribbelt tegen. Hij verliest zijn vlag: een Finse. Applaus. De speaker (b)lijkt te melden dat de oorlog gewonnen is. Uitgebreid applaus. Finland heeft verloren. Daarna verzamelen zich toeschouwers op het strijdterrein, op zoek naar restanten van losse flodders.

We beleven hier  het naspelen van het  einde van  de Fins-Russische Vervolgoorlog van 1941-1944. Doordat Finland uiterst dubieus de kant van Duitsland had gekozen, net als Rusland aanvankelijk (!), had Finland kans gezien een deel van Karelia te bezetten.  Finland heeft eerder delen van Karelia af moeten staan aan Rusland: Vyborg, Sortavala en een deel van de grensstrook met Rusland horen daarbij. Petrozavodsk niet. Dat is nieuw voor ons. In Petrozavodsk voelt men -zo blijkt- de aanval van de Finnen uit 1941 als bezetting. En daarmee het einde van de strijd op 29 juni 1944 als bevrijdingsdag. We zijn getuige van het vieren van 75 jaar bevrijding. De stad combineert het met de 'Dag van de Stad". Festival en herdenking tegelijk.  Wat een belevenis en toevalstreffer. Ons plan voor de musea is van tafel. 

Hoe bijzonder kan het gaan met onze thematour. We dachten altijd dat een groot deel van Karelia de Russen als bezetter zou zien. Het blijkt slechts voor een klein deel van huidig Karelia op te gaan. Karelia is een Russische republiek en heeft van vroeger vrijheidsrechten. Na de nagespeelde overwinning komen we bij een tweetal muziekkoepels. Er wordt met veel elan en hoogstaande optredens herdacht dat 75 jaar geleden de vrijheid op de bezetter plaats vond. Bij een groot podium vinden indrukwekkende optredens plaats: Karelische dansen en liederen worden opgevoerd. Het is allemaal van hoge kwaliteit. Ondanks de taalbarrière komt het getoonde wel binnen. Naarmate we het slot van het optreden naderen worden op een groot scherm beelden getoond van mensen die destijds in het verzet zaten. Er volgt op het scherm een lijst waarbij Wim kan lezen dat het om ‘deportata’ gaat door de Finnen/Duitsers. Allemaal omgekomen, vermoord. Een keerzijde van de medaille die wij niet kenden. Nalezend op Google blijkt dat Finland met Duitsland een akkoord heeft gesloten waarbij Finse krijgsgevangenen vrijkomen, in ruil waarvoor Finland ca 2500 Russische (lees: Karelische) burgers naar Duitse concentratiekampen laat transporteren.  “Finland moet de eigen historie nog eens goed onder ogen zien”, staat bij een NRC-artikel. Zo is het.

Tijdens het optreden komt een jonge militaire naar een oudere mevrouw, die -wat afgezonderd op een stoel- het schouwspel volgt. Ze krijgt een roos aangeboden. Ze is één van de overlevenden van het verzet tegen de overheersing. Om stil van te worden, net zoals wanneer bij onze Dodenherdenking overlevenden op de Dam een krans (mee) plaatsen. Onze kijk op dit deel van de geschiedenis is behoorlijk opgefrist, om het maar voorzichtig uit te drukken.

Foto's en vervolgverslag volgen.