alles van hout

Op zondag 30 juni gaan we naar een openlucht museum: Khizi pogost.  Het is een bijzonderheid om verschillende redenen: alle bouwwerken zijn van hout; ze zijn eeuwenoud; ze staan op de lijst van Werelderfgoed en ze liggen afgezonderd op een eilandengroep Khizi. Je kunt er alleen per boot komen. We zijn vroeg wakker en op tijd bij een draagvleugelboot die ons in 1 ½ uur erheen brengt. In het begin zie je Petrozavodsk verdwijnen,  een hele tijd alleen maar water van het Onezkhoe meer, dan tussen eilanden door varen  om vervolgens  aan te komen op Khizi Pogost. Blikvanger van Khizi is het ensemble van twee kerken  en de klokkentoren. Zij zijn van ver te zien en door de werking van het hout in combinatie met zonlicht op ieder tijdstip van de dag sterk wisselend van kleur.

Het is toerisme van de bovenste plank zodra we aan land zijn. Khizi eiland is niet groot. Je kunt het in één dag helemaal bezoeken. De uitleg is in het Russisch. Er gaan massa’s Russen naar Khizi.  Er is een ticketoffice. De toegang tot het eiland is in twee gedeelten: het Khizi museum en Khizi eiland. Maar zoals overal: je betaalt voor ieder onderdeel extra. Een all-inclusive ticket voor het museum blijkt b.v. niet geldig voor de klokkentoren, die centraal in het museum staat.

Khizi  was van oorsprong de centrale plaats voor een grote groep aangesloten boerennederzettingen uit de wijde omgeving. Boeren die allemaal de Russisch orthodoxe kerk beleden en als zodanig geregistreerd staan vanaf de 16e eeuw. In die tijd was Khizi Pogost het centrum voor 130 verspreide dorpen. Men kwam per boot ter kerke, er werd recht gesproken en de edicten van de tsaren werden afgekondigd. Men hielp bij de opbouw en het onderhoud van Khizi. En minstens  nog belangrijker was dat in Khizi -in zogenaamde ‘suyoms’ (= boerenraden)- boeren de belangrijkste beslissingen namen voor het rechtsgebied van Khizi. Beslissingen die tegen een Tsarendecreet konden ingaan, zoals tijdens de ‘Khizi revolutie’ in 1769. Een revolte die twee jaar zal duren en  opmerkelijk genoeg niet leidt tot tegenmaatregelen. Ook na de Russische Revolutie van 1917 blijven ‘suyoms’ tot in de 30-iger jaren actief. In 1937 wordt de Khizi-kerk op last van de Staat gesloten.  Dat is een voorlopig einde. Ook dit is bijzonder omdat, als uitvoering  van de Karl Marx doctrine ‘godsdienst is opium voor het volk’, in Rusland  tussen 1917 en 1919 de meeste kerken, kloosters en moskeeën  zijn  gesloten, afgebroken of geconfisqueerd. Na de glasnost en perestrojka onder Gorbatsjov zal de Khizi-kerk vanaf 1995 weer in gebruik zijn.

De gebouwen op Khizi hebben een gemeenschappelijk kenmerk: ze zijn volledig van hout, inclusief de torenspitsen en daken. Een verder kenmerk is dat de kerken en torens  gebouwd zijn op een balkenvierkant, waarop een achtkantige torenopbouw rust. Alle torenspitsen zijn met houten leien afgedekt. Het leiendak bestaat uit ingenieus gestapelde lagen, waar regen en vocht nooit kan doordringen tot het binnenste.  Houtbewerkers van destijds hebben dit systeem ontwikkeld en het wordt op Khizi eiland  nog steeds in praktijk gebracht. De levensduur van het houtwerk bedraagt door deze toepassing ongeveer 300 jaar.

We besluiten te beginnen met het museum gedeelte, waar je alleen wandelend in mag.  Het eiland kan ook per fiets worden verkend. Wij komen daar door omvang van het museum niet meer aan toe. Het museum is prachtig en een uniek monument. De hoofdkerk is wegens restauratie werkzaamheden gesloten. De twee kerken en de klokkentoren zijn authentiek op deze plaats  gebouwd.  De andere gebouwen  zijn overgeplaatst vanaf hun oorspronkelijke locatie en ter plekke opnieuw opgebouwd in originele stijl. Oftewel: we zijn in ‘Erve Kots Rusland’ maar dan met veel ouder gebouwen.

In de boerderijen zie je de oude indeling. Opvallend kenmerk is dat de grote houtkachel/oven geen schoorsteen heeft. Alle rook komt in de ruimten. Inclusief het roet.  Waarvoor vrouwen en meisjes ieder weekend de taak hadden alles te soppen, met uitzondering van de plafondbalken. Die zijn daardoor pikzwart en vrij van houtworm of rotting door de inwerking van het roet.

Er is veel handwerk te zien. Voddenweefsels, quiltspreien op de bedden en in de kinderwiegen (die aan het plafond hangen), prachtig rood-wit borduurwerk, gespannen in het borduurraam. In grote, meer welvarende,  boerderijen staan weefgetouwen met weefwerk er op.  

In één boerderij is  uitleg over de bouw van boten en het vangen van vis.

Ondanks onze Engelstalige audio-guide missen we  veel informatie. Liesbeth heeft klederdrachten gemist. In de vooraankondigingen worden ze aangeprezen, maar ze zijn niet bij het museumgedeelte.  Er zou een welkom of presentatie  zijn van traditionele vissersboten. Toerisme in Rusland kan nog wel enkele ‘verbeter’ adviezen gebruiken. Men is duidelijk niet gericht op ‘vreemdgangers’.   99% is  in het Russisch. De afstanden blijken -gelet op de retourtijden van de boot-  te groot om beide delen te kunnen bezoeken.  Daar is geen passende voorziening voor. Een extra te boeken rondrit met paard en wagen blijkt slechts 10 minuten te zijn. Maar het bezoek aan Khizi eiland is opnieuw een topper in onze tour. Unieke bouwwerken, rijke historie en tradities.