Tallinn

De reis van Riga naar Tallinn gaat het eerste deel tot Pärnu langs de Golf van Riga, maar we zien er weinig van. Veel gaat schuil achter begroeiing of de kustlijn ligt op grotere afstand. Het zijn veel vrijwel rechte stukken weg, met aan weerszijden bomen. Zodra we in Estland zijn krijgen we meer en meer het gevoel af en toe in Finland te reizen. Niet alleen vanwege de uiterlijke gelijkenissen maar ook door de meer op Fins lijkende namen onderweg. Uksi = (Fins) 2, Uks(e) = Ests 2. Linna = (Fins) slot, Linnus = (Ests) slot.  Bij Tallinn hebben we een camping op het oog: Tallinn City camping. Het is meer een camperplaats. De voorzieningen zijn het meest minimaal tot nu toe. We zeggen tegen elkaar: niets te klagen want als we naar Mongolië willen hebben we helemaal geen voorzieningen voor meerdere dagen.

Op zondag 16 juni gaan we verwachtingsvol naar het centrum. De verbinding met het centrum van Tallinn is goed.  We horen verschillende verhalen over Tallinn. We zien bij de bootterminal drie grote cruiseschepen liggen. We zijn compleet verrast zodra we uit de bus gestapt zijn. We komen in een nog bruisender en levendiger  Hanzestad dan Riga. Na de bushalte komen we in een kleurrijke oude stad,  waarin nog veel restanten van de oude stadswal en torens zijn. Er zijn bastions,  torens met sprekende namen als Kiek in de Kök, Pikk Hermann. En uiteraard weer prachtige torenspitsen met als grote blikvanger de Russisch orthodoxe Alexander Nevsky Kathedraal. Hooggelegen naast het Slot op de Domberg en met de gouden koepels schitterend aftekenend tegen de vandaag strakblauwe lucht.

Lopend door de oude stad ontdekken we dat er een middeleeuws evenement gaande is dit weekend. Het museum voor middeleeuwse folter instrumenten is vandaag niet aan ons besteed. Gidsen lopen in middeleeuwse kledij.   Bij de plaatselijke Informatie horen we dat bij één van de kazematten een groot muziek, dans en folklore festival is van Tataren en Mongoliërs. Daar gaan we sowieso heen. In de Nicolaas Domkerk, in het Ests Niguliste, is ook een museum. Deze dag is er om 4 uur een orgelconcert van een half uur. We besluiten het bezoek aan het Domkerkmuseum en het concert te combineren. Maar eerst even een cappuccino.

We horen klassieke muziek. Het lijkt vioolspel, maar klinkt anders. Als we bij een binnenplein de hoek omkomen wordt een bijzonder instrument bespeeld, dat we niet kennen. Het lijkt een viool, maar er zitten ook toetskleppen aan waarmee de snaren worden verkort om de toonhoogte te bepalen. De linkerhand bedient de toetsen. Het is een veelsnarig instrument (9 toonsnaren) en 12 andere. Wim vraagt naar de naam: een nyckelharpa. 'Nooit van gehoord.' Het is een 19e eeuws Zweeds instrument dat bij de volksmuziek werd gebruikt. De dame speelt na de uitleg nog een korte melodie. 

We trekken de stad door. We komen bij een deel van de stadsmuur en kunnen niet verder. Er rijst een hoge muur op. We vinden een doorgang in de eerste stadswal van waaruit we via trappen de Neitsitoren op de hoger gelegen Domberg kunnen beklimmen. Halverwege staat er een groot Deens wapen en wordt de Deense vlag getoond. Het verhaal gaat dat in de 13e eeuw de Deense vlag bij Talllinn als een wonder uit de hemel is komen vallen. We staan bij een afbeelding die het symboliseert. De toen Deense koning Valdemar was zo ‘vereerd’ dat hij aan de Esten extra vrijheids- en stadsrechten gaf. Uitgerekend dit jaar wordt de 900-jaar-band met Denemarken gevierd. In het kader van onze vrijheidsthematiek bij deze reis, interpreteren we het ‘vallende vlag verhaal’ als een destijds al slimme manier om een gebied onder de Deense invloedssfeer te krijgen. Tallinn is een samenvoeging van Taani Linnus (= Deens slot).  (We horen aan het eind van de middag dat de Deense koningin rond het middaguur in de Niguliste Dom is geweest.)

Bij de Russische orthodoxe kathedraal is het een drukte van belang. We zijn er rond het middaguur en we zien veel mensen naar binnen gaan. Er blijkt een eredienst te zijn. Een deel van kerk is afgescheiden waarachter de ceremonie plaats vindt. Vrouwen hebben in de kathedraal het hoofd bedekt. Buiten bij de ingang staan berkentakken. Een aantal vrouwen neemt  een berkentak of blaadjes van een struik mee naar binnen. Sommigen hebben bloemen bij zich die vermengd zijn met berkenblad. De patriarch zegent alle aanwezigen één voor één.

We vinden de uitleg op internet: het is vandaag (16 juni) en morgen (17 juni) Russisch Orthodox Pinksteren. Bij Orthodox Pinksteren wordt de ingang van de kerk met kleine berkenbomen, die in potten met water staan, versierd. In de hal van iedere kathedraal liggen met Pinksteren berkentakken. Er is  een meervoudige symboliek aan verbonden. De gezegende groene takken brengen, volgens  kerkelijke traditie,  voorspoed en geluk. Bovendien staat de berk symbool voor Rusland.

Het Slot op de Domberg is gesloten. Het is de zetel van het parlement. Aan het slot verbonden is de Pikk Hermann toren. De Baltic Way mars die in 1989 als protest tegen de Russische overheersing werd gelopen dwars door 3 Baltische staten eindigde aan de voet van deze toren. We lopen over de bovenste stadsmuur en hebben zicht op de lager gelegen bastions en kazematten. We gaan er via een trappenstelsel naar toe. Al halverwege de afdaling horen we muziek en dans.

We komen bij een kazemat met als achtergrond 5 hoge torens en een intacte stadsmuur. Het is als park aangelegd en er is een podium ingericht waar het IXe Tatar Folkore Festival wordt gehouden.  Het is druk in het park. Op het podium wisselen traditionele muziek, zang en dans elkaar af. Op voor ons gevoel drie dames K-3 na is het een inspirerend geheel. Niet alleen door de optredende groepen, maar ook door het meezingend, meedansend, meedeinend publiek. Publiek dat met Tataarse hoeden en klederdracht is uitgedost.  De gelaatstrekken zijn  overduidelijk. Het is één groot spektakel. De vonken slaan eraf bij jong (op het podium) en oud (in het publiek).  Het is ook voor ons genieten.

Vanaf de periode 1917-1919, na de Oktoberrevolutie in Rusland, zijn de (Krim en Kaukasus) Tataren door het toenmalig Sowjet regiem vervolgd. De oorsprong is gelegen in het feit dat ze de Islam belijden. Estland heeft door de eeuwen heen altijd een grote mate van godsdienstvrijheid gekend. In Narva op de grens met Rusland leefden sinds 1860 al grote groepen Tataren, ze waren voornamelijk handelslieden. Ook tijdens de Russische overheersing heeft Estland kans gezien deze vrijheden te laten bestaan, uiteraard niet in het openbaar. De groep Tataren heeft sinds de onafhankelijkheid van Estland (1991) alle ruimte gekregen hun eigen cultuur te presenteren. De festivaldagen zijn daar een voorbeeld van. Naast Tataren uit het Oeral en Krim gebied hebben ook Mongoolse Tataren zich in Tallinn gevestigd. De deelnemers aan de muziek- en dansgroepen zijn er een duidelijk voorbeeld van.

Lopend over het festivalterrein komen we bij de ‘eetstraat’, waar -hoe kan het anders-  ‘kebab’tenten overheersen. Wij kennen dropveters van ongeveer een halve meter. Tataren hebben een variant met mierzoete  gele, rode, wit-groene veters. Verder slenterend komen we bij een pannenkoekenbakker. Een mevrouw bestelt er één. Wij blijven staan. Op een grote ronde bakplaat wordt een grote hoeveelheid beslag gegoten.  “Dat is wel voor 5 pannenkoeken”, zeggen we tegen elkaar. Met een rond latje wordt het deeg over de plaat gelijkmatig verdeeld. Wij zouden dat met een spatel doen. Het duurt even voor de deegmassa een beetje begint te borrelen. Met een lang plat deegmes wordt onder de koek door gesneden. Een goud geelbruine onderkant  komt boven. Bijna klaar, denken we. Mooi niet. De pannenkoek wordt dubbelgevouwen. Er komen grote scheppen geraspte kaas op de helft. ‘Machtig eten straks’. Als de kaas licht gesmolten is wordt 1/3 van de halve maan naar binnen gevouwen. ‘Wilt U augurk?’. Een langwerpige dikke augurkenplak wordt in het midden gelegd. ‘Wilt U ham?’ Twee plakken ham worden gegrild en op de augurk gelegd. ‘Wilt U een saus?’ Er blijken twee smaken. De meest op chilisaus lijkende wordt op de ham/augurk gespoten. Ondertussen wordt een puntzak open gevouwen. De laatste 1/3 punt wordt dichtgevouwen. Alles gaart nog even door en met een vlotte beweging verdwijnt de puntpannenkoek in de puntzak. ‘Eet smakelijk’. Al met al zijn we ongeveer 8 minuten verder. ‘Een idee voor onze fervente pannenkoekkiezers’ zeggen we lachend tegen elkaar. ‘Of onze kleinkinderen ze lusten, moeten we dan maar op de koop toenemen.’

We lopen terug naar het centrum. In de Niguliste Dom zijn we om half vier. Het is kerk en museum. We bekijken eerst de museumstukken, waaronder een aantal prachtige drieluiken. Er is ook een zilverkamer, waarin de rijkdom aan zilver en verfijndheid van het zilver opvalt. Het is hier niet het goud maar het zilver dat blinkt. Het wordt als een unieke verzameling aangeduid. Er is een langwerpige tapisserie uit de 16e eeuw. Het museum is ook bekend om het middeleeuwse schilderij ‘Danse macabre’. Het schilderij was oorspronkelijk 30 meter, waarvan nu nog 5 meter resteert.

We nemen plaats voor het concert. Een jonge orelil (=organiste) speelt werken van o.a. Buxtehude. Het orgel imponeert door de moderne uitstraling en tijdens het concert door de kracht van de stemmen. De werken die worden gespeeld zijn voor het publiek geen -om het zo te zeggen- gesneden koek. Een variatie op ‘Nun rufen alle Wälder’  in een moderne setting en Louis Vierge als afsluiter is mooie, maar voor ongeoefende oren lastige, muziek. Niet hier, zo te merken aan het applaus.

De volken van de Baltische staten zijn een muziek- en zangminnend volk. Dat merk je overal waar je komt. Er wordt veel gezongen. Tijdens de vele bezettingen door vreemde mogendheden is de zogenaamde ‘singing revolutie’ door de mensen gebruikt om hun protest vorm te geven. Een protest vaak gegoten in een melodie die de bezetter op het verkeerde been zette, waardoor er niet tegen opgetreden werd. Een klein gevoel van vrijheid om zo te kunnen zingen tegen je bezetter. 

Na het concert sluiten we Tallinn af met een Happy Hour borrel. Morgen (17 juni) reizen we naar Vöru, op 30 km afstand van de Russische grens, die we 18 juni passeren. Het wordt een nieuw hoofdstuk in onze thematour: Weg van de Vrijheid. We zijn benieuwd naar de Russische kijk op de geschiedenis. Een campinggast met een Oost-Duitse Lada naast ons verstijfde in zijn reactie toen we hem vertelden dat we door Rusland gingen trekken. Voor hem geen Rusland. De geschiedenis van (re)pressie is nog te vers in het geheugen.