Mauritanië een pracht land

De eerste twee dagen door de Sahara

We rijden met onze gids van Nouakchott naar Atar, hoofdstad van de noord-oostelijk gelegen provincie Adrar.   De weg erheen is een goede asfaltroute. Goudgele (woestijnzand) duinen onderweg, die na 30 km plotseling wit (strandzand)  kleuren, maar verder vlak en eentonig. Na ongeveer 200km houdt het zand op en komen de eerste bergen in zicht. Weinig hutten en wat er staat is armoedig, schamel, in slechte staat. Toch wordt er gewoond met geiten, kamelen. De bergen zijn nog relatief laag. Pas dieper het land in verandert het. Bergen worden hoger, de weg gaat meer slingerend omhoog met een enkele bergpas. Prachtig zicht op de kleine oasedorpen. Naarmate we dichter bij Atar komen zien we voor ons grote bergpartijen, een onderdeel van het Adrarmassief. Het belangrijkste kenmerk is de zwarte kleur en de afgeplatte top: tafelbergen. Als we Atar naderen is het landschap weer vlakker. Veel politieposten onderweg en dus veel fiches voor de gendarmerie. Atar is een oasedorp en was vroeger een centrum voor de kameelkaravanen.

In Atar gaan we naar een Auberge des Caravanes, geleid door een Française, Cathy Pegon. Maar voor die tijd willen we eerst onze tank weer gevuld hebben zodat we zeker zijn van terugkeer. We hebben dan nog in onze ogen genoeg geld over voor alle andere dingen. Bij het tankstation worden we opgewacht door een ‘vriend’ van de gids, Salek. Het blijkt de eigenaar te zijn van een ‘reisbureau’ voor de Sahara. We rijden naar de auberge en worden hartelijk begroet. Een warm welkom. Onze gids heeft voor zijn vriend een kaftan als geschenk bij zich. Salek is vriendelijk en legt een aantal dingen uit. Morgen starten we onze driedaagse.  We staan in een ommuurde tuin, onze auto blijft bewaakt achter en de kaas ‘De Lichtenvoordenaar’ van “Kaas en Meer’ kan bij Cathy in de koelkast. Klasse.

Acht uur is blijkbaar ook in Mauritanië ‘kwart over 9’. Onze gids zegt dat hij nog van alles te doen had, maar het was zijn voorstel. Van de eigenaresse van de auberge krijgt hij te horen: ‘Dit is niet efficiënt. Je had half 10 moeten afspreken.’  We rijden de stad uit en het begin van de route is gelijk aan wat we al gezien hebben. We hebben een lang traject voor de boeg. Na ongeveer 25 km komen we bij één van de mooiste bergpassen van Mauritanië:  Amogjar. De zandige piste is op de pasroute geasfalteerd. We stoppen voor adembenemend uitzicht en dito foto’s. Scherp aftekenende rotsen, een rijk kleurenpalet en diepe kloven; het ligt allemaal aan onze voeten. Wow.

Als we de pas over zijn is het landschap weer eentonig. Zandige piste, met acaciabomen waar de kamelen de onderkanten afknabbelen, met ‘bosjes’ halfagras waar kamelen  ‘gek’op zijn en wat wordt gebruikt in de kussens van de zit- en slaapbanken. Ook dient het samen met palmtakken en bladeren  als dakbedekking voor de traditionele hutten. Liesbeth doet een woordspelletje, Wim gaat puzzelen. En de chauffeur rijdt voortreffelijk. We slaan af naar een oud Frans fort Savagan in een dieper gelegen vlakte. Een ‘parkwachter’ krijgt per persoon 80 RMU. Onze gids laat de betaling aan Wim over. Het fort is niet bijzonder, maar het is vooral een welkome stop. Gevolgd door een bezoek aan een rotspartij waar rotstekeningen te zien zijn. We krijgen prima uitleg van een gids en we ontmoeten twee Nederlandse stellen die met hun eigen 4x4 net terug komen van ons reisdoel Ouadane. 700.000 jaar geleden was het gebied een vruchtbare savanne  waar -zo blijkt uit de tekeningen- olifanten, antilopen, koeien, giraffen, kamelen liepen. En in de lucht vloog de grote adelaar.  Ook hier komt de betaling (2x 100 RMU) voor Wims rekening. ‘Dat gaat veranderen’ zegt Wim. Het gaat om relatief kleine bedragen, maar wij hebben een deal voor ‘all-inclusive’ die in onze ogen meer dan toereikend moet zijn. Het is nog een lange weg naar Ouadane, waar we rond 2 uur aankomen.

Nog voor de politiepost stoppen we bij Auberge Vasque, die geleid wordt door een energieke vrouw Zaida.  Vriendelijk, Frans sprekend en hartelijk. We staan op een binnenplaats. Zoals in alle auberges kun je er de eigen meegebrachte waren bereiden in de keuken. Onze gids gaat aan het werk en wij worden in de grote koele tent ‘gezet’. We krijgen koffie, brood en dadels. Ons wordt thee aangeboden. Naast ons wordt druk gediscussieerd. Als onze gids even vraagt ‘c’est bon?’, zeggen we dat we het vervelend vinden dat wij apart zitten. Wij willen contact. De gids begrijpt het maar half, maar Zaida pakt het op. Ze vertelt over de Coöperativa voor vrouwen die onder andere boeken verkopen. Ze laat ons een boek met mooie tekeningen van Nouakchott zien. We besluiten nog even niks te kopen want kennelijk zijn er nog meer verrassingen die buiten de afspraak vallen. En er is geen generale bank in de buurt. Vervolgens worden we uitgenodigd in de ‘mannenkamer’ waar ook gegeten wordt aan het begin van de middag. Een schotel macaroni met vruchten en een schaal gele rijst met groenten. We krijgen een lepel maar proberen -zoals het hoort- met de rechterhand uit de schaal te eten. Smakken moeten we nog leren. Maar wel eerst de handen afspoelen.

Na het eten gaan we naar de krater Guerb er Richat, een tocht door woestijnzand. De krater heeft een aparte vorm, die vanuit het ISS ruimtestation als ‘baken’ wordt gebruikt. 4 spiraalvormige cirkels waarvan de buitenste een diameter heeft van 45 km. Deze vorm is ontstaan door niet tot uitbarsting komende vulkanen, die wel het oppervlak omhoog drukten. Je ziet dat niet als je op het hoogste punt staat. En onze gids kan geen duidelijke uitleg geven. Het is prachtig om de verschillende structuren en kleuren te zien. Het zou mogelijk zijn om tussen de verschillende ringen door te rijden. Dat is onze gids niet bekend. ‘We gaan theedrinken bij de dames van de poort van de krater’. Iedereen moet langs de 4 vrouwen, stoppen, kijken naar hun ‘uitstalling’ en per persoon 200 RMU betalen. We noemen het ‘basisinkomen’. We kijken rond en kopen uiteindelijk twee kleine dingen. De dames vinden het overduidelijk te weinig en tot onze verbazing onze gids ook. Wat resulteert in nieuwe pogingen, weliswaar op een vriendelijke manier, maar na 5-6 keer ‘genoeg’. Wij doen 3 theerondes mee en ondertussen is onze gids alleen maar in gesprek met de dames. Geen uitleg, niks. Al met al zitten we daar bijna 1 uur in een in onze ogen niet echt nomaden-vriendelijke opstelling. We zijn door onze gids tegenover de dames gezet in onze eigen stoelen en met onze eigen tafel terwijl iedereen verder op de grond zit. Hoe kun je het bedenken. Wij ervaren het in ieder geval als ongemakkelijk. Wim maakt duidelijk dat de extra bijdrage voor rekening van de gids komt. Slik.

Op de tweede dag zullen we om 8 uur ontbijten. Wij en de chauffeur zijn er op tijd uit. Zaida heeft dan al voor het ontbijt en warm water gezorgd. Onze gids heeft slecht geslapen. Geen wonder. Hij zou een eigen tent meenemen voor hem en de chauffeur. Niet dus. Het resultaat is dat de gids een eigen deken heeft om buiten te slapen en de chauffeur zich maar moet redden. Die heeft in de grote tent geslapen, kennelijk een goede keus. Want de gids komt rillend binnen. Onbegrijpelijke slordigheid terwijl de gids er prat op gaat ‘de beste gids te zijn’. Zaida ontbijt met ons, het is een prettige open vrouw, die goed luistert, goed communiceert en dingen die we vragen goed uitlegt. Wij wijzen onze gids er een paar keer op dat hij veel te snel praat en niet ingaat op onze vragen. Zaida vult en voelt het feilloos aan. Het blijkt dat zij onze gids al kent als kleine jongen. We gaan nog kijken bij de boutique van de vrouwen van de Coöperativa, aan de overkant van de weg. We kopen twee kleine dingen en het is ook hier voor de vrouwen ‘niet genoeg’. Het boek van Nouakchott kopen we wel van Zaida. Van Zaida krijgen we een overheerlijke zelfgemaakte jam van wortel en mandarijn. We smullen er nog van.

We gaan de oude stad bekijken. Bij de ingang staat een bord: entree 200 RMU per persoon. Wim zegt voor we de stad ingaan tegen onze gids: jij betaalt. Die kijkt sip en betaalt niet bij de ingang. Sterker nog: hij verdwijnt zonder enig overleg, waarop Wim hem terugroept. Oeps, waarom? ‘Omdat je onze gids bent’. Het blijkt dat er diesel moet worden gekocht. We krijgen een goede rondleiding van een  jonge gids die Engels uit het woordenboek (dikke Oxford in zijn hand) heeft geleerd. We zien de verdedigingsmuur, de wachttorens, de oude moskee, de woningen van de drie oprichters van Ouadane. In een van de kamers trekt deze gids zijn blauwe kaftan uit en laat hem Wim aantrekken. Vanaf de oude stad hebben we goed zicht op de palmerie. Ouadane betekent stad van twee rivieren. Geen wonder dat het vroeger een belangrijk centrum was. En dat dadels een belangrijke bron van inkomsten waren. Bij de rondgang kom je niet om de, wat wij noemen, boutiques heen.  De gebruikelijke handelswaar sjaals, doeken, ringen, mooie dingen en prullaria. Wim krijgt een groene en Liesbeth een blauwe ‘sjaal’ om.  Hoe kunnen ze de kleuren zo goed uitkiezen. We kopen niets.  Liesbeth doet de sjaal af en krijgt prompt een rode sjaal om. Staat ook goed zeggen de dames.  Voor Liesbeth het beseft heeft ze een armband en een ketting om. Ze zegt het niet te willen. Wim is op dat moment uit zicht,  bezig bij een dame  een paar ten onrechte gekregen euro munten  te wisselen. Het gaat Liesbeth te ver. Ze wordt vast gepakt en vast gehouden in een poging de koopwaar op te dringen. De vrouwen houden vol en het is een bijzonder onprettige ervaring. We kopen niets, maar het houdt Liesbeth nog even bezig. Hoe ga je met deze agressieve benadering om?  Onze jonge gids heeft het niet gemerkt want hij probeert een groot bankbiljet te wisselen. Wim geeft de jonge gids een fooi voor zijn uitstekende uitleg en Wim zegt er nadrukkelijk bij dat het voor hem is. De jongen vraagt of de entree betaald is. Onze gids probeert met het antwoord ‘bij het begin’, maar dat wordt gepareerd door een oudere man. Toch ‘dokken’ dus.

We gaan naar Chinguetti, een lange tocht door de woestijn. Veel vlakke saaie stukken onderweg. We hebben vandaag de hele dag woestijn in verschillende ‘uitvoeringen’ om ons heen. Een apart gevoel, indrukwekkend door het eindeloze zand met wat stenige zwarte ondergrond, kamelen, geiten, verwaarloosde hutjes. Soms alleen maar zand, dan weer wat acacia’s, wat halfagras. Veel wit uitgeslagen dood hout, doornige struiken zonder blad. Grote keien op het pad, een paar zandheuvels waarin we met de quad-quad ‘bijna’ vast komen. Lage versnelling, ingravende wielen en veel stank. We kennen het. Maar deze chauffeur redt het met zijn Hilux. We eten in een leegstaand pand en binnen de kortste keren is de boutique ook aanwezig: twee dames legen hun plastic zakken op een kleedje, steken de armbanden in het zand en wachten. Onze gids weet dat we niets kopen, maar laat het gebeuren. We krijgen een pastabietensalade, die wij heel lekker vinden, maar onze chauffeur niet. Die eet niets. Hij moet er vandaag hard aan trekken, een lang en lastig parcours en op het programma van onze gids staat nog een prachtige uitzicht vanaf één van de Zargatoppen. Maar eerst nog Chinguetti. Het vele overgebleven eten krijgen de dames. Dat is een duidelijke pré.

We stoppen  bij de oude moskee, waarvan de foto’s in iedere ‘tripadvisor’ hoog waarderen. We kijken over de oude stad, die nadat deze verlaten was, grotendeels onder het woestijnzand verdween. Dankzij Europese gelden is het zand verwijderd en staat het op de Werelderfgoederenlijst. In de nieuwe stad leidt onze gids ons rond. Nauwelijks uitleg, loopt meters voor ons uit. Wat een verschil met vanmorgen zeggen wij tegen elkaar. Het enige voordeel is dat we niet langs de boutiques lopen. We gaan hoge traptreden af en komen op een vierkante binnenplaats. Een prachtige man in een blauw gewaad, Ahmed Mahmoed, begint een verhaal, een voordracht over soefi als leefwijze, de islam, Chinguetti de vierde plaats in heilige steden, het vroegere handelscentrum waar 32000 kamelen passeerden. Het getal wordt in het zand geschreven en weer weggevaagd. Zo prent je in.  Een geweldige didacticus, een toneelspeler, een woordkunstenaar.  Op de universiteit van Chinguetti worden al heel vroeg vakken en theorieën gedoceerd die pas veel later door anderen zijn ‘ontdekt’, met als voorbeeld dat in Chinguetti al in 1268 bekend is dat de aarde rond is en de aarde om de zon draait. Copernicus en Galileï zullen er 2-3 eeuwen later naam mee maken, zegt hij met de nodige humor. Ahmed spreek in het Frans, duidelijk, eenvoudige begrippen en woorden gebruikend.  Wim heeft 100% begrepen en ik Liesbeth 75%. Daarna mogen we de bibliotheek in, waar de voordracht doorgaat. Met opening van oude manuscripten.  Het is een onvergetelijk hoogtepunt van ons bezoek aan Chinguetti. Van de voordracht en de biblotheek hebben we geen foto's. 

We gaan naar de auto.  Tot onze verbazing zijn we dan nog ruim een uur druk met inkopen, vlees van de slager, ‘sloffen’ sigaretten,  netwerken van onze gids, stops om bekenden te ‘huggen’, een gendarmeriepost te bezoeken (niet gewoon afgeven van het fiche, maar goed contact ‘voor de veiligheid’) voordat we de stad uit rijden. Dat had ook tijdens de voordracht van Ahmed gekund zeggen wij tegen elkaar, maar ja onze gids ziet een andere Franse gids en moest natuurlijk omstandig uitleggen dat hij 2 Hollanders begeleidt.  Wim ziet op de kaart dat het een lang traject is. Het eerste stuk maken we door het ongelijke terrein geen ‘kilometers’ zegt Wim. De zon gaat zo onder. ‘Het is nog bijna twee uur rijden, dan is het donker en moeten we de tent nog opzetten’. We zien dat de chauffeur het beaamt maar het is niet aan onze gids besteedt. Zarga, Zarga, Zarga, roept hij verschillende keren, maar die bergketen halen we vandaag niet. Ja, ja zegt Wim en Liesbeth zegt: stop er maar mee want hij luistert toch niet. Pas als het donker is vinden we een plek waar we ons bivak opzetten. We vinden een goed plekje uit de wind. Onze chauffeur is bekaf. Weinig gegeten en ruim 10 uur moeten sturen.  Wim zegt ’s avonds al tegen de chauffeur dat het morgen anders moet, want dan staat er weer zo’n moordende etappe gepland.