Figuig verder verkennen

9 januari 2020 - Figuig, Marokko

subtitel:  op (versier)tour

Wij staan om 8 uur klaar. Om 7 uur opgestaan, het is nog fris en de zon komt net op. In het café is niemand. We lopen de poort uit en staan bij de inrit. Het is half negen en geen gids te bekennen. Tegenover de inrit is een café en de eigenaar opent zijn deuren. We bestellen café au lait, chocolademelk en thee, terwijl we heerlijk warm binnen zitten. Om iets over 9 loopt Ikram de inrit van de camping in. Liesbeth wenkt en zwaait, maar moet haar achterna: hallo, hallo. Ikram is verbaasd. Ja ze had 8 uur gezegd, voor de grap (just for joking). We zullen haar er lachend de hele dag aan herinneren als we het over een tijdstip hebben.  Ze kan er goed tegen.

We gaan op weg richting het dorp. Ikram vertelt dat haar vader vandaag mee gaat. Hij weet een aantal tuinen, spreekt Berber en kent de namen van de planten. ‘Mijn vader is oud, heel oud 67 jaar! Maar hij is mijn beste vriend’.  Nou je zou niet zeggen dat haar vader oud is. Hij komt lenig en soepel aanstappen en zet er gelijk flink de pas in. Een marstempo. We zijn snel in de tuinen van Zegana. De vader van Ikram spreekt geen Engels, Ikram vertaalt en lacht veel.  Haar vader zal later zeggen, dat ze opvallend veel lacht. Hij is trots op zijn jongste dochter, dat is duidelijk.

                                                                                 Figuig vader en dochter detail                                                      Figuig ksar Zegana smalle straatjes tussen leemmuren                                                                         Figuig op pad met vader Ikram

We komen bij een ommuurde palmerie. We zien een vrouw de was doen in het warme water van de irrigatie. Ze wil niet op de foto, maar vindt het prima als we komen kijken. Ook de mannen. Dat is opvallend in dit gebied. Er zijn dan al wat foto’s gemaakt, we kunnen het niet laten. Een eindje verderop zijn mannen de palmen aan het opschonen. De onderste bladeren worden afgehakt. Wim loopt naar de mannen, geeft ze een hand en mag ze fotograferen. Ook de hakker in de boom, die een simpel klimkoord gebruikt. Als Wim zijn foto’s heeft komt uit het niets een oudere man: non, non, geen foto’. Wim geeft ook hem een hand, maar hij blijft onverbiddelijk. De mannen staan er ietwat glimlachend bij. Niemand vertelt hem dat Wim al foto’s heeft. ‘Foto’s van de palmerie is geen probleem’ zegt de baas en Wim bedankt hem. ‘Akkoord, geen probleem en merci’.

Figuig wasvrouw 2                  Figuig Palmerie Zegana wasplaats               Palmerie tuinlieden bij bladkap

 

                                                                                       Figuig Palmerie bladkapper detail              

In dezelfde tuin is een ommuurd bassin waar de mannen kunnen baden en de kleren wassen. Het water is lauw warm. Het is geen probleem dat onze gemengde groep binnen komt. De man staat in onderbroek in het water en is bezig zijn kleren in te zepen. Hij gaat achterin in het bassin staan en zwemt een paar keer rond. We mogen foto’s van hem maken.

                                                          Figuig wasplaats mannen en kleding          Figuig wasplaats mannen kleding detail inzepen

Overal in de tuinen zijn kleinere percelen, die van iemand zijn. We komen een jonge man tegen, Mustafa, Hij vertelt dat hij meerdere tuinen heeft, een boerderij, meerdere huizen. Een rijke Marokkaan. Hij nodigt ons uit om ’s middag op de boerderij te  komen kijken. Ikram gaat mee.

We hebben in de tuinen van Zegana wortels, uien, alsem, kool, selderie, tarwe gezien. Alle bedden in de tuin krijgen van tijd tot tijd water. Ikrams vader breekt een plant met stekels en laat zien dat er melk uit komt. Toxic, gifitig, vraagt Wim. Ja, giftig, je moet het niet innemen maar de melk is goed voor de huid. Een plant met rode bloemen heeft een citroensmaak. We krijgen allemaal een stukje van het blad om te proeven. Bitter, citroenachtig.

                                                                                     Figuig citroen'zuring'     

Onderweg wijst Ikrams vader ons op mooie plekjes, planten. We lopen  door een stegenstelsel in Zegana. Wij zouden er verdwalen. Soms is de steeg overdekt met balken van  palmbomen en is het donker in de steeg. We hebben weinig van de ksar Zegana zelf gezien. Ikram heeft verteld dat ze in Zegana alleen maar hun eigen dialect spreken en weigeren in een andere taal te communiceren. Dat geldt ook voor bezoekers van de andere ksars. De opvattingen over wat wel en niet mag volgens de islam zijn erg behoudend. Wij zouden zeggen conservatief, streng in de leer. Veel zaken, zoals kleding en hoofdbedekking voor vrouwen, zijn nog van de oude stempel. Ikram spreekt het Zegana-dialect niet.

Figuig Palmerie uitleg over grenzen tuinen en gebouwen           Figuig Palmerie jaarringen           Figuig kool proeven

Figuig ksar Zegana smalle straatjes tussen leemmuren                  Ikram's vader

Om half 12 zijn we terug in El Oudaghli. We herkennen de paden die we de vorige dag gelopen hebben. We bedanken Ikrams vader. We spreken af voor 2 uur ’s middags op de camping. Wij doen boodschappen, lekker uitrusten en wat eten.  We zullen met Pims auto naar de boerderij gaan, want daar kunnen 5 personen in. Ikram is op tijd (8 uur Ikram !), Mustafa is gids en komt ons ophalen om ons naar zijn bedrijf te brengen. Hij rijdt voorop met zijn brommer. We gaan door ksar El Maize, dat voornamelijk uit gebouwen bestaat. Onderweg vertelt Ikram dat we eerst een berbertent bezoeken die bij het bedrijf staat. Wow, het zal een leuke tour worden. We weten dan nog niet dat het vrijwel zeker ook een eenzijdige versiertour is vanuit Mustafa.

We rijden eerst verhard en dan onverhard in de richting van de ‘zwarte’ bergen. We komen bij een aantal gebouwen, die in 1969 uit grijze betonblokken zijn opgetrokken. Het ziet er rommelig uit. Bij de ingang staat een berbertent. Drie jongens van naar we schatten 8-11 jaar bekijken ons. We lopen erheen en twee vrouwen komen naar buiten. Iedereen geeft een hand. We worden uitgenodigd in de tent. Een bouwsel niet hoger dan 1,2 meter met stokken als stut overdekt met lappen, doeken, dekens, een enkel stukje plastic.

                                                                          Figuig welkom bij berbertent       

Er leven op dit moment een man met zijn vrouw en 4 jongens, samen met twee zussen van de vrouw, een jongere en een oudere met een (geschat) 2 jarig meisje. Er blijkt nog een man te zijn: 5 volwassenen, 5 kinderen is onze telling. We gaan in de tent op de kleden zitten. De berbervrouwen benaderen ons open, kijken ons aan, geven een hand, niet gesluierd, wel een hoofddoek.

Op het ‘fornuis’ staat water te koken. In het tentdak  is een groot open stuk om de rook te laten ontsnappen. We krijgen thee aangeboden. De glaasjes worden eerst omgewassen in heet water. Een schaal met brood, pinda’s en frou-frou wordt tussen ons ingezet. We stellen vragen over het leven hier. De berbers zorgen voor de boerderij van Mustafa. Ze zijn hier nu anderhalf jaar en zijn blij met deze plek. Ze hebben inkomen van de verzorging en hun eigen geiten die buiten lopen. Als het koud is gaat de tent dicht en worden er zware doeken overheen gelegd. Naast ons ligt een grote stapel dekens en doeken die worden gebruikt. Ze leven op een paar vierkante meter op de grond.

Figuig in berbertent kookfornuis              Figuig berbertent thee brood pinda's frou frou            Figuig aan de thee

Achter Pim en Wim ligt een blauw pakket. Als we gaan zitten wordt het iets opzij geschoven. Ineens is er een baby bij in het gezelschap: een jongetje Mohammed uit het blauwe pakket. De moeder heeft de baby op haar arm en toont hem trots en lachend. Wim vraagt of hij Mohammed mag vast houden, ‘ponderen’ zeggen ze in de Achterhoek. Amusant gelach en Wim krijgt de baby. Een prachtig moment. Wim ziet Mohammed zoeken met de mond, ‘ik heb niks voor je’ zegt hij nog. De moeder neemt Mohammed over en legt  zonder enige gêne Mohammed aan haar borst. Ongelooflijk hoe open de benadering is. We nemen afscheid, Wims legt  een kleine bijdrage onder de frou-frou. Er wordt een groepsfoto gemaakt voor de tent.  Mustafa is de hele tijd niet aanwezig in de tent.

                    Figuig berbertent baby mohammed            Figuig Wim pondert Mohammed                   Figuig schapen geiten bij  berbertent          

Buiten gekomen neemt Mustafa de leiding. We gaan naar zijn bedrijf. Vol trots laat hij zijn bedrijf zien. De irrigatie gaat op zonne-energie. Zo komt de tuin aan het benodigde water. Aan Pim legt hij uit hoeveel m3 water hij per dag  nodig heeft met zijn pompsysteem. We bekijken zijn veestapel. Een grote stal, een grote open loopruimte en een ‘kraamkamer’. Twee melkkoeien (1 roodbont, 1 zwartbont), 6 stieren (5 voor de slacht), en een koe met kalf. Verder een koppel korhoenders en 2 pauwen. In een apart hok staan schapen.

                                                                               Figuig Mustafa's palmerie           

Wim vraagt naar de roodbonte koe, omdat we die ook in Holland hebben. Deze roodbonte stamt af van een Hollandse koe. We zijn verrast. Waarom? Deze Hollandse nakomeling geeft de meeste melk, 30 liter per dag. De andere koeien 15-20 liter per dag. Hollandse koeien kunnen in Marokko niet leven, vertelt Mustafa. Ze voeren een kalf in, dat zich wel kan aanpassen. Liesbeth maakt een opmerking over de klomphoeven van de twee koeien op de binnenplaats. Het lijkt alsof Mustafa het begrijpt, want onvertaald reageert hij: ja, ik heb geen tijd om met de koeien buiten te lopen.  Bekappen hebben ze kennelijk nog nooit van gehoord, zegt Wim.

                                                                              Figuig farm koeien

Dan de tuin in. Mustafa praat honderd uit met Ikram. Er wordt veel gelachen en Ikram zegt regelmatig ‘dat heeft hij me niet verteld’. Wij zien het lachend aan. Vol trots: de beste dadels, groente, rettich, wortelen uien en selderie. Liesbeth ziet een aubergine. Mustafa trekt wortels en witte knolletjes uit de tuin, spoelt ze af onder irrigatiewater en laat ons proeven. De witte wortels blijken (dank aan Google) rammenas, ook bekend als tuinradijs, te zijn. Ikram krijgt de groenten mee.

                                     Figuig tuin Mustafa                    Figuig tuinradijs         

We komen bij de grens van zijn terrein. Gaas tegen de zwijnen (aloef) vanuit Algerije. We grappen over de dubbele betekenis. We maken foto’s van het grensgebied. Op een paar kilometer afstand staat halverwege de berg een Marokkaanse uitkijkpost. Pim probeert of we het gebied in mogen. Als uit het niets komt een legerjeep over het zandpad naast het gaas. Twee militairen stappen uit.  Mustafa loopt er heen. We mogen het stuk niemandsland niet in. Niet zonder permit.  We zijn ‘niet onopgemerkt gebleven’, zeggen we tegen elkaar.

                                  Figuig controle van het leger - kopie                         Figuig grensgebied

Het programma houdt niet op. Mustafa wil nog meer showen. Wij zijn al voldoende ‘impressed’. We zien zijn huis in aanbouw bij de boerderij. Kaal, grijs, hoge muren, een paar banken, een keukenhoek. En goed geventileerd, geen luiken, geen glas. In de hete zomer is dat ideaal. Het is ook opslag voor de bruidstroon die Mustafa verhuurt: grote zilverkleurige blokken waarop het bruidspaar ‘troont’, grote zilveren kandelaars, kleden. Een bruiloft wordt in huis of op het dak onder de sterrenhemel gevierd. Een bruiloft duurt twee dagen, de eerste dag in het huis van de vrouw en dan in het huis van de man. ‘Koffie, thee, thee, thee en veel couscous’. Iedereen die wil kan komen, ook wij als we er langs zouden lopen. Een grote groep van 200-250 mensen komt naar de bruiloft.

                                                                             Figuig thee bij Mustafa

Terwijl we thee drinken ontstaat er een gesprek over het krijgen van een relatie. (Het onderwerp hing in de lucht.)  Het is moeilijk om in Marokko elkaar te leren kennen, alles valt onder de sociale controle. Wim vraagt Mustafa of hij verkering heeft. Hij en Ikram blozen beiden als hij antwoordt. Hij heeft verkering gehad, maar zijn lief trouwde met een ander. Ikram giechelt: ‘Hij is niet mijn partij’. Dat dachten we al. Ikram: in Marokko heb je eerst een baan, dan een huis en dan een vrouw. De mannen zijn meestal rond de 40 als ze trouwen en zoeken dan een (veel) jongere vrouw. Ikram wil dat niet. Zij wil zelf een partner zoeken die iets ouder mag zijn, maar ze is niet op zoek. Mustafa blijft proberen indruk te maken. Delen van het gesprek gaan alleen tussen Mustafa en Ikram. Lol.

                                                                                Figuig Mustafa's trots

Wij denken dat we na het boerderijbezoek  naar de camping gaan. Maar Mustafa heeft nog meer te tonen. In één van tuinen in de palmerie bij El Oudaghli heeft hij (nog) een eigen huis. Een huis met een zwembad op het dak. Prachtige tegels in het hele huis. Een keuken, een slaapkamer, een kamer, maar hij woont er niet. Op de rand van de balustrade staat een paar zwarte damesschoenen met hoge hak. Ikram wijst er lachend op. Dus toch damesbezoek hier (geweest), denken we.  Het antwoord van Mustafa blijft voor ons geheim, maar Ikram herbevestigt dat hij niet haar partij is. Mustafa heeft ook een nog een huis in Oujda, ‘zo, zo,’ zeggen we lachend tegen Ikram. De familie heeft huizen in Marrakech, Casablanca. Ze zijn welgesteld. We bedanken Mustafa.

Ikram biedt aan de volgende dag voor ons te koken: couscous zoals we het niet hebben gegeten. We aanvaarden het aanbod. De groenten uit de tuin van Mustafa worden gebruikt. Om ongeveer 6 uur zijn we op de camping. Snel koken. Het is een dag geweest vol indrukken en ontmoetingen met lokale bewoners. En wij zijn ‘om’. De douaneman bij de ingang van het dorp heeft het bij het rechte eind: 5 dagen in Figuig. Jiska en Pim grappen, dat we zo nooit in Dakar komen. We zullen zien.

                                                                                  Figuig zonsondergang vanaf terras

Enne voor al onze volgers: wij hebben vanaf nu, naar Marokkaans model,  een ‘coöperativa‘ opgericht. Liesbeth schrijft in haar dagboek haar belevenissen, die in de verslagen worden opgenomen.

.

5 Reacties

  1. Chantal:
    9 januari 2020
    👌👌🤓
  2. Jeanette de Vries:
    9 januari 2020
    Wat geweldig om zo met de 'locals' te kunnen rond kijken en gastvrij te worden ontvangen bij mensen thuis. Mooie ervaring!
  3. Ria Olijslager:
    9 januari 2020
    Dat is het mooiste: Mee met de lokale bevolking en zo de leefwijze te leren kennen! Good luck verder!
  4. Bep van den Bosch:
    10 januari 2020
    Mooi hoor zo de lokale bevolking mee te mogen maken. Mooie ervaring. 😊 goeie reis nog.
  5. Maria Teeuwe-Holtslag:
    10 januari 2020
    Wat een dag met de bewoners van die ksar!, of betekent skar niet dorp, woongroep of zoiets?
    Heerlijk om zo met jullie 'mee' te reizen.
    En die coöperatieva is me perfect.
    Fijne reis verder en lieve groet.